Eraldatzen ari diren gizarte zerbitzuak: pertsonalizazioa, parte-hartzea eta komunitatea jomuga bihurtzen direnean

Gizarte-zerbitzuek hamarkadak daramatzate askotariko beharrei erantzuten. Hala ere, azken urteotan argi geratu da eredu tradizionaletako asko jada ez direla iristen bizitza duinak eta zentzudunak bermatzeko. Aldaketa-eskaera gero eta ozenago entzuten da: programa estandarizatuetatik pertsonekin eta pertsonentzat diseinatutako laguntzetara igaro behar da, komunitatearekin lotuta eta Giza Eskubideen ainguraketa sendoarekin.

Agertoki berri honetan, pertsonalizazioa, parte-hartzea eta komunitatea bezalako kontzeptuek hitz abstraktuak izateari uzten diote eta ekintza-printzipio bihurtzen dira. Pertsonalizatzeak esan nahi du bizi proiektuak entzutea eta autodeterminazioa errespetatuz laguntzea. Parte hartzeak berekin dakar laguntza beharrak dituzten pertsonek rol pasibo bat betetzeari uztea eta beren egunerokoan eragina duten baliabideei buruz erabaki ahal izatea. Eta komunitatean pentsatzeak esan nahi du zerbitzuak lurraldeari irekitzea, laguntza sareak indartzea eta inklusioa plazetan, elkarteetan, auzoetan eta eguneroko harremanetan jokatzen dela onartzea.

Begirada aldaketa honek tresna berriak ere eskatzen ditu. Pertsonarengan oinarritutako plangintza-metodologiak, tokiko baliabideen mapak, aurrekontu pertsonalak edo nork bere burua laguntzeko estrategiak bultzatzen dituzten garapen komunitarioko ereduak. Kontua da instituzionalizazioaren logikari buelta ematea eta pertsonak protagonista diren eta ikusle ez diren bizi inguruneen alde egitea.

Dimentsio etikoa ere garrantzitsua da. Arazo etikoak ohikoak dira gizarte-zerbitzuen praktikan: Zer egin babesa autonomiarekin tentsioan sartzen denean? Nola bermatu ekitatea baliabideak mugatuak direnean? Zer esan nahi du benetan eskubideen ikuspegia aplikatzea eguneroko erabakietan? Hausnarketarako esparruak eta gai horiek eztabaidatzeko guneak izatea ezinbestekoa da laguntzen kalitateari eta horiek jasotzen dituztenen ongizateari eusteko.

Arlo honetako ikaskuntza ez da teoria metatzera mugatzen: praktika, lankidetza eta esperientzien kontrastea behar ditu. Horregatik sortzen dira ikaskuntza komunitate gisa funtzionatzen duten prestakuntza ekimenak, non gizarte berrikuntzan interesa duten profesionalek eta pertsonek elkarrekin lan egiten duten beren inguruneetako errealitateari aplika dakizkiokeen proiektuetan. Izan ere, benetako eraldaketa ez da eskuliburuetan gertatzen, kaleetan, zerbitzuetan eta pertsonen bizitzetan baizik.

Airean geratzen den galdera erraza da, baina erronka ere bai: Zer rol jokatu nahi dugu gizarte zerbitzu gizatiarragoak, parte hartzaileagoak eta komunitarioagoak lortzeko trantsizio honetan? Eztabaida teorikoa ez ezik, gure praktikak berrikusteko, inertziak zalantzan jartzeko eta eredu desberdinak imajinatzera ausartzeko gonbidapena ere bada.

Profesional askorentzat, urrats hori emateko denbora, hausnarketarako espazioak eta tresna zehatzak behar dira. Borondate ona ez da nahikoa; kontrastatutako metodologiak, erreferente teorikoak eta partekatutako esperientziak behar dira, gizarte-zerbitzuen egunerokotasuna eraldatzeko. Hemen prestakuntza funtsezko baliabide bihurtzen da: babesen pertsonalizazioan, pertsonen parte-hartze aktiboan eta komunitate inklusiboen eraikuntzan sakontzeko diseinatutako espazioak.

Agian benetako kontua ez da aldaketa beharrezkoa ote den, baizik eta nola prestatuko garen aldaketa hori protagonizatzeko. Eta hor sortzen da aukera gelditzeko, ikasteko eta ikuspegi berriez hornitzeko, eredu bidezkoago, etikoago eta iraunkorrago baterantz aurrera egin ahal izateko.